Valideynlər övladlarının həyatında ən əsas rol oynayan şəxslərdir. Onların münasibətləri uşağın emosional inkişafına, şəxsiyyət kimi formalaşmasına və gələcəkdə quracağı sosial əlaqələrə birbaşa təsir edir. Lakin bu münasibətlərin sağlam olması üçün valideynlə uşaq arasında psixoloji sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi vacibdir. Valideyn-övlad münasibətlərində sərhədlərin mövcudluğu sevginin azalması deyil, əksinə münasibətin sağlam və balanslı olmasını təmin edir. Sərhədlər uşağın müstəqil, güclü və özünə inamlı şəxsiyyət kimi böyüməsinə kömək edir.
Psixoloji sərhəd nədir?
Psixoloji sərhəd insanın şəxsi məkanını, duyğularını, fikirlərini və seçimlərini qoruyan görünməz bir “xətt”dir. Hər bir fərd öz sərhədlərinə malikdir və bu sərhədlərin pozulması onun özünü təhlükəsiz hiss etməsinə mane olur. Uşaqlar valideynlərindən sevgi və dəstək gözləsələr də, onların sərhədlərinə hörmət olunması müstəqil şəxsiyyət kimi formalaşmaları üçün şərtdir.
Əgər valideynlər sərhədlərə əməl etməzsə, uşaqda:
• Özünəinam çatışmazlığı – daim başqalarının təsiri altında qalır.
• Asılılıq hissi – qərar verməkdə çətinlik çəkir.
• Qorxu və narahatlıq – valideynin tənqid və nəzarətindən dolayı özünü ifadə edə bilmir.
• Münasibət problemləri – gələcəkdə sağlam sosial və romantik əlaqələr qura bilmir.
Sağlam sərhədlərin faydaları nədir?
Valideynlə uşaq arasında düzgün sərhədlər olduqda:
• Uşaq özünü təhlükəsiz hiss edir.
• Müstəqillik və məsuliyyət hissi formalaşır.
• Özünüifadə bacarığı inkişaf edir.
• Sevgi və hörmət balansı qorunur.
• Uşaq gələcəkdə digərlərinin sərhədlərinə də hörmət etməyi öyrənir.
Valideynlər sərhədləri necə qorumalıdır?
1. Uşağın şəxsi məkanına hörmət edin – otağına icazəsiz girməmək, şəxsi əşyalarına toxunmamaq.
2. Emosiyalarını qəbul edin – “ağlama, qorxma” demək əvəzinə onun hissini tanıyın: “Səni narahat edən bir şey var, gəlin danışaq”.
3. Söz haqqı verin – ailə qərarlarında uşağın da fikrini soruşmaq.
4. Yaşına uyğun sərhədlər qoyun – kiçik uşağa təhlükəsizlik sərhədləri, yeniyetməyə isə şəxsi həyat sərhədləri vacibdir.
5. Nümunə olun – valideyn özü də başqalarının sərhədlərinə hörmət etməlidir ki, uşaq bunu öyrənsin.
Uşaqların valideynlərlə əlaqəsi ən güclü və sağlam münasibətlərdən biridir. Müsbət valideyn-övlad münasibətləri uşaqlar arasında təməl yaradır, bu da uşaqlara təhlükəsiz, təhlükəsiz və sevilən olub olmadığını müəyyən etməyə imkan verir. Valideynlər uşağın həyatının hər anında bir yerdə olmaqla uşaqlarla müsbət münasibət qura bilərlər. Valideynlərin uşaqları yavaş-yavaş və ağıllı şəkildə istiqamətləndirməsi vacibdir, çünki gənc yaşda uşaqlar çox həssas olurlar. Güvən hissini inkişaf etdirmək və bir-birinizlə keyfiyyətli vaxt keçirmək əlaqələri gücləndirməyə kömək edir.
Aşağıda uşaq münasibətlərini necə gücləndirə biləcəyinizi yoxlaya bilərsiniz.
1. Birlikdə oynayın:
Birlikdə oynamaq valideynlər və uşaqlar arasında müsbət münasibətlər qurmağın ən təsirli yollarından biridir.Bu, güclü bir əlaqə yaratmağa kömək edəcək və uşaq valideynlərlə daha çox ünsiyyət quracaq və həmçinin valideynlərinə inamı inkişaf etdirəcək. Uşaqlarla oynamaq onların bacarıqlarını, duyğularını, yaradıcılığını və sosial bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edir.
2. Birlikdə keyfiyyətli vaxt keçirin:
Münasibətlər qurmağın ən yaxşı yollarından biri birlikdə vaxt keçirməkdir. Bu, uşaqlara sosial bacarıqları inkişaf etdirməyə və inam yaratmağa imkan verir.Valideynlər birlikdə yemək yeyərək, birlikdə televizora baxaraq keyfiyyətli vaxt keçirə bilərlər. Bu, onlara bir-birlərinin şirkətlərindən həzz almağa və müsbət əlaqələr yaratmağa kömək edəcək. Bu da tələbələr arasında sosial emosional öyrənməni gücləndirir.
3. Uşağı dinləyin:
Dinləmək ünsiyyətin ilk hissəsidir və yaxşı münasibət dinləməkdən başlayır. Bir valideyn olaraq, uşağınızın problemini dinləmək və ehtiyac duyduğu şeylərə kömək etmək vacibdir. Bu, uşaqlar arasında qarşılıqlı anlaşma yaradacaq və uşaq valideynlərinə daha çox maraq göstərəcək.
4.Düzgün təlimat verin:
Rəhbərlik uşağı tərbiyə etməyin ən vacib hissəsidir. Düzgün rəhbərlik və ya məhdudiyyətlər onların böyüməsinə və ətraf mühit haqqında öyrənməsinə kömək edəcək, həmçinin onları müstəqil edəcək. Həmişə tələbələrə nizam-intizam öyrədin və onların hər hansı qayda və qaydaları pozmağın nəticələrini başa düşdüklərinə əmin olun.
5. Ehtiyacları ilə bağlı kömək:
Müsbət münasibətlər qurmağın təsirli yollarından biri uşaqlara kömək etməkdir. Onlara ev tapşırıqlarında, layihələrdə və ya hər hansı digər ehtiyaclarında kömək edin, bu, uşaqlarda inam hissi yaradacaq. Valideynlərin təhsillə bağlı fikirləri də uşaq dəstəyinin təsirini başa düşmək üçün vacibdir. Uşağınızın qayğısına qalmaq və ehtiyaclarını ödəmək də uşağınıza dəstək olmaq bacarığınızın gözəl bir xatırlatmasıdır.
6. Söhbət edin:
Uşağınızla söhbət edin. Söhbət uşaqlara öz düşüncələrini, hisslərini və emosiyalarını bölüşməyə kömək edir. Bir valideyn olaraq, uşağınızın danışığına və nə deməyə çalışdığına diqqət yetirmək vacibdir. Bu , uşaqlarda qayğı hissi yaradacaq . Gənc uşaqlar hisslərini başa düşə bilən birinə ehtiyac duyurlar və bu yolla valideynlərə inam yarada bilərlər.
7. Qucaqlaşmaq:
Qucaqlamaq, uşağınızın özünü yaxın hiss etməsi üçün təsirli valideynlik strategiyalarından biridir. Bu, uşaqlar arasında sevgi hissi yaradacaqdır .Qucaqlamaq və qucaqlaşmaq vasitəsilə uşaqlar özlərini rahat hiss edəcəklər və bu, həm də onların stressini azaltmağa kömək edir.
8.Qiymətləndirin:
Uşaqlar arasında hərtərəfli inkişafı təşviq etmək üçün qiymətləndirmə vacibdir. Kiçik şeyləri qiymətləndirmək uşaqları daha yaxşı etməyə təşviq edəcək. Minnətdarlıq sayəsində uşaqlar valideynlərinə daha çox sevgi və maraq göstərəcəklər . Bu da onların öyrənmə nəticələrini artırır və anlama səviyyəsini artırır.
