Zeyqarnik Effekti nədir?
  Zeyqarnik Effekti psixologiya dünyasında mühüm yeri olan və gündəlik həyatımıza təsir edən bir fenomendir.Rus psixoloqu Bluma Zeiqarnikin adını daşıyan bu effekt, tamamlanmamış tapşırıqların və ya vəziyyətlərin tamamlananlardan daha yaxşı yadda qalması deməkdir. Yəni bir işi yarımçıq qoyduqda bu işin təfərrüatları beynimizdə daha aydın olur və bu, işi başa çatdırmaq üçün motivasiyamızı artırır.Bu təsir gündəlik həyatımızın bir çox sahələrində özünü göstərir. İstər işdə, istər məktəbdə, istərsə də şəxsi həyatımızda zeyqarnik effekti davranışlarımızı və düşüncələrimizi formalaşdırır. Bu təsir stress səviyyələrimizə, diqqəti toplamaq qabiliyyətimizə, zehni dincliyimizə, düşüncələrimizin keyfiyyətinə və hətta emosional sağlamlığımıza təsir edə bilər. Zeigarnik effekti bu fenomeni kəşf edən psixoloq Bluma Wulfovna Zeigarnikin şərəfinə adlandırılıb. Zeiqarnikin mühüm kəşfi restoranda yemək yeyərkən başlayıb. Zeiqarnik və həmkarları ofisiantların sifarişləri kağıza yazmadan yadda saxlaya bildiklərinin fərqinə vardılar. Lakin müştərilər hesabı ödədikdən sonra ofisiantlar sifariş məlumatlarını unudublar. Bu, Zeyqarnikin marağına səbəb oldu və o, bu fenomeni daha ətraflı öyrənməyə qərar verdi. Zeigarnik bir sıra təcrübələr hazırladı və iştirakçılardan müxtəlif tapşırıqları yerinə yetirmələrini istədi. Lakin bəzi tapşırıqların ortasında iştirakçıların işi bilərəkdən kəsilib. Təcrübənin sonunda iştirakçılar tamamlanmamış işləri başa çatdırmaqdan daha yaxşı xatırlayır. Bu tapıntılar Zeigarnik Effektinin əsasını təşkil etdi və bu fenomenə öz adını verdi. Zeyqarnik Effekti, tamamlanmamış tapşırıqların və ya vəziyyətlərin tamamlananlardan daha yaxşı yadda qaldığını bildirir. Bu, insan beyninin yarımçıq qalan işlərə qarşı seçici olduğunu və bu vəziyyətlərin daha asan yadda qaldığını göstərir. Bu fenomen psixologiya sahəsində mühüm yer tutur və bir çox müxtəlif situasiyalarda, xüsusən də öyrənmə və yaddaşa təsirinə görə tədqiq edilmişdir.
  Zeyqarnik Effekti düzgün istifadə edildikdə həm şəxsi, həm də peşəkar həyatda üstünlüyə çevrilə bilər. Bu təsir xüsusilə məqsəd qoyma və vaxtın idarə edilməsində təsirli olur. Yarımçıq qalan işlərin daha asan yadda qaldığı bu effektdən, tapşırıqlarınızı yerinə yetirmək üçün motivasiyanızı artırmaq üçün istifadə edə bilərsiniz.Məsələn, tapşırığı yerinə yetirmək üçün tələb olunan addımları müəyyən etmək və hər bir addımı ayrıca tapşırıq kimi nəzərdən keçirmək Zeyqarnik Effektini üstünlüyə çevirə bilər. Beləliklə, hər bir addımı tamamladıqca motivasiyanız artır və tapşırığı yerinə yetirmə ehtimalınız artır. Bundan əlavə, Zeigarnik effekti öyrənmə və yaddaşa da müsbət təsir göstərir. Öyrənmə prosesi zamanı natamam mövzu və ya sualı xatırlamaq həmin mövzuya daha sonra qayıtmağa və onun üzərində daha da işləməyə təşviq edir. Bu, öyrənmə prosesini daha effektiv edir və biliyi daha qalıcı edir.Məsələn, bir kitabı oxuyarkən, hər fəslin sonunda növbəti fəsillə bağlı sual vermək oxucuda kitabı xatırlayır və davamı ilə maraqlanır. Nəhayət, Zeyqarnik Effekti də emosional vəziyyətlərə və münasibətlərə təsir göstərir. Natamam bir mübahisə və ya həll edilməmiş problem daim xatırlanır, bu da insanı vəziyyəti həll etməyə təşviq edir. Bu, daha sağlam və daha dolğun əlaqələr yaratmağa kömək edə bilər.   Zeyqarnik Effekti gündəlik həyatın bir çox sahələrində və müxtəlif sənaye sahələrində istifadə olunur. Xüsusilə marketinq və reklam sektorlarında bu təsir müştərilərin diqqətini cəlb etmək və onları müəyyən bir məhsul və ya xidmətə yönəltmək üçün istifadə olunur. Zeyqarnik Effektinə misal olaraq, ehtiyatın məhdud olduğunu və tükənə biləcəyini göstərməklə müştərinin məhsulu almaq istəyini artırmaq daxildir. Eynilə, televiziya serialları və filmlər tamaşaçının marağını oyatmaq və onları növbəti epizoda baxmağa təşviq etmək üçün Zeigarnik Effektindən istifadə edir. Bu, tamaşaçının serialı və ya filmi unutmamasını və onun davamı ilə maraqlanmasını təmin edir.
  Zeyqarnik Effektinin istifadəsi təhsil sahəsində də geniş yayılmışdır. Müəllimlər və pedaqoqlar yarımçıq tapşırıqları və mövzuları tələbələrin diqqətini cəmləmək və öyrənmə təcrübəsini optimallaşdırmaq üçün alət kimi istifadə edə bilərlər. Zeyqarnik Effektinə misal olaraq dərsin sonunda müəllimin növbəti dərsin mövzusu ilə bağlı sual verməsini göstərmək olar. Bu, şagirdi mövzuya maraq göstərir və daha çox öyrənmək üçün növbəti dərsi gözləyir. Bunlardan başqa, Zeyqarnik Effekti şəxsi inkişaf və hədəf təyin etmə proseslərində də istifadə olunur. Bir insanın məqsədə çatmaq üçün tələb olunan işləri yerinə yetirmək istəyi Zeyqarnik Effekti sayəsində artır. Bu, insanın məqsədlərinə çatmaq üçün motivasiyasını artırır və uğur şanslarını artırır. Bu təsir, süründürməçilik davranışının qarşısını almaqda xüsusilə təsirlidir. Yarımçıq qalmış işləri daim xatırlamaq insanı bu işləri yerinə yetirməyə həvəsləndirir və süründürməçilik davranışını azaldır.

   Bu effektin bizə nə faydası var?
 Bütün bu misalların ümumi bir cəhəti var: insan bir işə başladıqdan sonra onu yarımçıq qoymaqdansa, bitirməyə meyllidir. İnsan təbiətinin başqa bir xüsusiyyəti, yəni süründürməçilik səbəbindən nədən başlayacağımızı bilmirik. Zeyqarnik effektinin bizə öyrətdiyi budur ki, süründürməçiliyi məğlub etmək üçün istifadə edə biləcəyimiz ən təsirli silah hər yerdən başlamaqdır. Əlbəttə ki, ən çətin hissədən başlamaq lazım deyil. Əvvəlcə asan olandan başlayın, qalanı da sonra gələcək. Beyninizdəki bizim heç fərqində olmadığımız bir səs sizi işinizi bitirməyə sövq edəcək. Biz adətən ən çətin şeyə nəzər salırıq və sonra “mən bacarmayacağam” deyə sızıldayırıq.Bütün bunlara baxmayaraq, Zeyqarnik effekti üçün vacib bir istisna var. Əgər bir işi yerinə yetirmək üçün kifayət qədər motivasiyanız yoxdursa, bu təsir işləməyəcək. Çünki imkansız və ya darıxdırıcı bir şey tapsaq, özümüzü narahat etməyəcəyik. Ancaq əldə edilə biləcəyini düşündüyümüz bir məqsədə doğru bir addım atmaq belə böyük fərq yaradır.