Virusların uşaqların psixologiyasına təsiri

  Bütün dünyaya təsir edən və pandemiyaya çevrilən virus epidemiyası bütün yaş qruplarından olan fərdlərdə narahatlıq yaradır. Virusun yayılması ilə bağlı valideynlərin emosional vəziyyətini və onun 8-11 yaşlı uşaqların stress səviyyəsinə təsirini araşdırmaq üçün tədqiqatlar aparılıb.Tədqiqat zamanı valideynlərin müsbət və mənfi emosiyaları ilə uşaqlarının stress səviyyələri arasında əlaqəni müəyyən etmək üçün skrininq modelindən istifadə edilmişdir. Valideynlərin emosiyalarını müəyyən etmək üçün “Müsbət və Mənfi Emosiyalar Şkalası”, uşaqların stress səviyyələrini müəyyən etmək üçün isə “Uşaqların Qavranılan Stress Şkalası”ndan istifadə edilmişdir.Tədqiqat valideynlərin mənfi təsirinin yüksək olduğunu və valideynlərin mənfi emosiyalarının uşaqlar tərəfindən qəbul edilən stress səviyyəsini artırdığını ortaya qoydu. Müsbət və mənfi təsir dəyişənlərindəki fərqlər valideynlərin yaşına görə araşdırıldığında, heç bir əhəmiyyətli fərq aşkar edilməmişdir. Əldə edilən məlumatlar valideynlərin mənfi emosiyalarının intensivliyini göstərdi. Valideynlərin müsbət və mənfi emosional səviyyələrinin də uşaqların stresslə mübarizə qabiliyyətinə təsir etdiyi də müəyyən edilmişdir.Narahatlıq və qorxu hissləri şişirdilmiş və davamlı olmadıqca xəstəlik səviyyəsində sayılmır. Bununla belə,uşaqların idrak inkişaf səviyyələri və kifayət qədər tibbi bilikləri olmadığı üçün xəstəlikləri, epidemiyaları və ya virusları anlamaqda və adlandırmaqda çətinlik çəkə bilərlər. Onlar qeyri-real perspektivdən narahatlıq yaradan qiymətləndirmələr edə bilərlər. Bu proses zamanı ailələrin həddindən artıq narahat, qorxulu, həddindən artıq vasvası,
qoruyucu yanaşmaları və şişirdilmiş çaxnaşma dolu rəftarları uşaqların psixi sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Last və başqaları (1987) öz araşdırmalarında təşviş pozuntusu olan ailələrin uşağa qarşı müdafiə hissi ilə başlayan motivasiyalara malik olduğunu və bəzi valideynlərin həddindən artıq qoruyucu rəftar göstərdiyini və bunun nəticəsində uşağın özbaşına heç bir qərar qəbul edə bilməyəcəyini aşkar etmişlər. Şiddətli narahatlıq yaşayan valideynlərin uşaqlarını valideynlik instinkti ilə birlikdə həddindən artıq qoruduğunu və zaman keçdikcə uşağın sağlamlığı və sosial mühiti kimi məsələlərlə bağlı narahatlıqlarını idarə etməkdə çətinlik çəkdiklərini ifadə etmişdir. Eyni araşdırma, narahatlığın nəzarət altına alınması lazım olduğunu və uşaqlara verilən sıx diqqətin narahatlıqla birləşdiyi zaman uşağın narahatlıq səviyyəsinin yüksəldiyini vurğulayır.
    Virusun yayılması səbəbiylə karantində qalmanın psixoloji təsirləri ilə bağlı araşdırmalarda, qəzəb, intihar və depressiya partlayışlarının artdığını və karantinin fərdlər tərəfindən xoşagəlməz bir təcrübə olaraq qiymətləndirildiyi ortaya çxmışdır. Sevdiklərindən ayrılma, azadlığın itirilməsi, xəstəliyin gedişi ilə bağlı qeyri-müəyyənlik və cansıxıcı vəziyyət dramatik təsirləri çoxaldır.Virusun yayılması ilə əlaqədar dəyişən şərtlərə uyğunlaşma prosesində valideynlərin emosional vəziyyəti də tamamilə fərqlidir. Uşaqlar yeni vəziyyətin öhdəsindən gəlmək üçün müxtəlif reaksiyalar verə bilərlər.Uşaqlar ətrafdakı fərdlərin öz emosiyalarını idarə edə bildiyini və mübarizə strategiyalarını inkişaf etdirə bildiklərini gördükcə, emosional tənzimləmənin mümkün olduğunu öyrənirlər və onların stress səviyyələri əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Uşaqların stresə reaksiyaları böyüklərinkinə bənzəməyə bilər. Xüsusən də uşağın ailəsi sosial dəstək vermirsə və ailədə daimi münaqişə varsa uşaqlar emosiyalarını idarə etmək üçün strategiyalar hazırlaya bilmirlər. Szabo və digərləri “Çarəsizdən qəhrəmanlığa: Covid-19-un ortasında dəyərə əsaslanan davranışların və müsbət ailə qarşılıqlı əlaqələrinin dəstəklənməsi” başlıqlı araşdırmalarında, bu müddət ərzində evdə qalan bütün ailə üzvlərinin təmin etdiyi fiziki birliyin olduğunu vurğuladılar pandemiya ailə daxilində ünsiyyəti artıracaq və ailə dəyərlərini birlikdə gücləndirəcək. Bu kontekstdə bəzi valideynlər bütün günü evdə qalmağın ailə üzvlərinin bir-birləri ilə keçirdikləri vaxtdan maksimum yararlanmaları üçün bir fürsət olduğunu düşünə bilərlər. Bununla belə,pandemiya zamanı uşaqlarda qəzəb, dəyərsizlik, qorxu,kədər, günahkarlıq, narahatlıq kimi duyğuların sıx olduğunu və bu duyğuları ətrafdakı insanlara fərqli şəkildə əks etdirə biləcəkləri vurğulanır. Hər bir uşağın narahatlıq səviyyəsi və stresin öhdəsindən gəlmək qabiliyyəti fərqli olduğundan, bəzi uşaqlar davamlı olaraq epidemiya haqqında danışmaq və ətraflı öyrənmək istəyə bilər, bəziləri isə heç bir reaksiya vermədən gündəlik davranışlarını davam etdirməyə üstünlük verə bilər.Uşaqlar ətrafdakı rutinlərdəki dəyişikliklərdən çox təsirlənə bilər. Uşaqların psixoloji cəhətdən mənfi təsirlənməsinin ən mühüm əlaməti onların xasiyyətindəki müxtəlifliklərdir.Ən çox görülən əlamətlər əsəbilik, özünə qapanma, ətrafa laqeydlik, ölüm düşüncələri, yuxu və iştahda dəyişiklik, obsesiv davranışlar, asanlıqla ağlamaq, tək yata bilməmək,qorxu və narahatlıqların artmasıdır. Bu dövrdə müsbət və mənfi emosiyaların fərqində olmaq tələb olunur və valideynlər uşaqda baş verən dəyişikliklərə birdən-birə reaksiya verməməli və "normal vaxtlar"dakından daha anlayışlı davranmalıdırlar. Bundan əlavə texnologiya asılılığının virusa yoluxma zamanı uzun müddət evdə qalan uşaqlar üçün böyük risk yaratdığı vurğulanır və bunun valideynlərdə narahatlıq səviyyəsini artıracağı proqnozlaşdırılır. Bu hesabatın nəticələri onu deməyə əsas verir ki, valideynlərin yaşadığı sıx narahatlıq və qeyri-müəyyənlik uşaqların fərqli reaksiyasına səbəb olur, onların həyat keyfiyyətinin aşağı düşməsinə və onlarda narahatlıq pozuntularının yaranmasına səbəb olur.

Xidmətlər

Xidmətlərimizdən faydalanın

Ailə psixoterapiyası

Ailədə və ailə münasibətlərinin optimallaşdırmasında ailənin köməyi ilə pasiyentin müalicəsinə yönəlmiş psixoterapevtik konsultasiyaların və metodların kompleksidir.

ART terapiya

Art-terapiya və ya təsviri sənət terapiyası musiqi, rəsm, hərəkət-rəqs, ədəbiyyat kimi sənət növləriylə həyata keçirilən terapiya növüdür.

MAK (Metaforik Assosiativ Kartlar)

Müxtəlif həyat vəziyyətləri, personajlar, əşyalar və heyvanlar olan şəkillərdir

Uşaq Psixologiyası

Psixologiyanın çoxsaylı sahələrindən biri olub ən çox öyrənilən ixtisas sahəsidir. Psixologiyanın bu qolu, prenatal dövürdən yetkinlik yaşına qədər olan müddətdə zehnin inkişafı və davranışları öyrənir.

Koqnitiv Bihevioral Terapiya (CBT)

Düşüncələri, inancları və davranışları bir-birinə bağlamağa yönəlmiş psixoloji müalicə formasıdır.

Komandamız

Profesional psixoloqlarımızla tanış olun

Direktor

Mədinə Yolçiyeva

Uşaq ve yeniyetmələr üzrə psixoloq

Şahnaz Sultanlı

Ailə danışmanı

Xatirə İbrahimova

Uşaq və yeniyetmələr üzrə psixoloq

Nigar Muradova

Zəng edin

(+99450) 227 04 40

Email

info@epm.az

Ünvan

Nizami küçəsi 48 (Central Baku restoranı ilə üzbəüz)