İnsanlarda anadangəlmə olan bir çox universal duyğular var. Bu duyğular insana həm psixoloji, həm də fizioloji cəhətdən təsir edir. Duyğular olmadan yaşamaq mümkün deyil. Bu ümumbəşəri duyğuların ən qabarıqlarından biri qısqanclıq hissidir. Qısqanclıq sadə bir anlayış və ya emosiya deyil. Digər tərəfdən, qısqanclıq bir çox duyğu və reaksiyaların qarışıqlığı nəticəsində yaranan bir ruh halıdır. Qısqanclıq hissi təkcə hərəkətlərdə deyil, hətta söhbətlərdə də hiss oluna bilən bir duyğudur. Odur ki, qısqanclıq məsələsini müzakirə edərkən, qısqanclığı çoxşaxəli bir anlayış kimi araşdırmaq daha məqsədəuyğundur.
 
  Qısqanclığın səbəbləri
 Qısqanclıq hissinin yaranmasına səbəb olan bir çox amil var. Qısqanclıq hissi fərd bir hadisə yaşadıqda və öz daxilindəki bir hiss və ya düşüncəyə qalib gələ bilmədiyi zaman yaranır. Qısqanclığın səbəblərinə bəzi fərdi məsələlər daxildir. Bunlar üç başlıq altında qiymətləndirilir: sosial səbəblər, iqtisadi səbəblər və psixoloji səbəblər. Sosial səbəblərə işsizlik, təcrid, ünsiyyət pozğunluğu, bəyənməmə, münaqişə, üstünlük, müqayisə daxildir. Qısqanclığın sosial səbəblərinə fərdin böyüdüyü ailə mühiti və bu ailənin üzvləri, rəqabət və cəmiyyətdə, ətraf mühitdə və mediada dəyər itirmə narahatlığı göstərilə bilər. İqtisadi səbəblərə maliyyə imkanları, iqtisadi vəziyyətlər və ya insanın çox pul qazanması kimi vəziyyətlər daxildir. Psixoloji səbəblər arasında özünə inam, dəyər itkisi, tənbəllik, eqo, narazılıq, qeyri-adekvat görünmək və həddindən artıq rəqabətdə olmaq kimi məsələlər daxildir. Nəhayət, digər səbəblər ideoloji fərqlərdən və mədəni əsaslı maddələrdən ibarətdir.

  Qısqanclığın növləri
 Qısqanclıq münasibətlərdə ən güclü və dağıdıcı duyğulardan biri kimi ortaya çıxır. Qısqanclıq hissi keçirən insanlar əlaqələri qorumaq və yaxşılaşdırmaq əvəzinə onu çətin vəziyyətə salırlar. Münasibətdə qarşı tərəfə təhdidlər, təhqirlər və ya təzyiqlər cütlüyə zərər verir. Qısqanclıq hissi ümumiyyətlə çoxölçülü şəkildə konseptuallaşdırılır. Müxtəlif mənbələrdən əldə edilən qısqanclıq növləri; qeyri-romantik qısqanclıq və romantik qısqanclıq. Romantik qısqanclıqda duyğuların, düşüncələrin və davranışların bir-birinə qarışdığı, daxili və xarici elementləri ehtiva etdiyi bildirilir. Daxili elementlərdə duyğular; Hirs, qorxu, qəzəb, tükənmə, qısqanclıqla əlaqəli düşüncələr olaraq göstərilərkən; Özünü günahlandırma müqayisə kimi göstərilir. Fiziki simptomlara əl titrəməsi, üzün qızarması və yuxu problemləri daxildir. Xarici ünsürlər şiddət, ağlama, qışqırma kimi ifadə edilərkən, daxili elementlərdən daha asan idarə olunduğu ifadə edilir. Romantik olmayan qısqanclığa misal olaraq qardaş qısqanclığı, uşaq-valideyn qısqanclığı, ana-uşaq qısqanclığı, ata-uşaq qısqanclığı, dost və iş yoldaşı qısqanclığını göstərmək olar.
Qardaş qısqanclığı - Erkən yaşda ana və atadan alınan diqqət və sevginin bacı-qardaş səbəbiylə ikiyə bölünəcəyi düşünüldüyü zaman meydana gəlir. Bu vəziyyət uşağın həyatına və davranışına təsir edə bilər. Uşaqlarda qısqanclıq uşaq 3-6 yaş arasında olanda yeni bir qardaşın doğulması nəticəsində baş verir. Qısqanclıq yaşayan uşaq bacısına qarşı zorakılıq tətbiq edə bilər və ya qardaşını rədd etmək kimi hərəkətlər göstərə bilər.
Uşaq-valideyn qısqanclığı - Bunu Edip və Elektra kompleksləri anlayışları ilə izah etmək olar, uşaq eyni cinsdən olan valideynini qısqanır və onu əvəz etmək istəyir; Edip kompleksinə görə, oğlan atasını qısqanır və anası ilə sevgi münasibəti yaşamaq istəyir. Elektra kompleksində qız anasını qısqanır və atası ilə sevgi münasibəti yaşamaq istəyir.
Ana-uşaq qısqanclığı hissinin əsası - Həyat yoldaşına qarşı sıxılmış qısqanclıq hissi var və ana bunları uşağa əks etdirir. Ana ərinin sevgisi və diqqətinin həmişə uşağın üzərində olacağından narahatdır. Övladına paxıllıq edərək, onu həddindən artıq vurğulayır və qoruyucu bir rəftar alır.
Ata-uşaq qısqanclığı; Ata ana ilə körpə arasında qurulan bağa görə özünü kənarda hiss edir. Bu yaxın münasibətə görə qısqanclıq hiss edir. Uşağa qarşı laqeyd və mənfi münasibət göstərməklə özünü göstərir.
Dostluq-işgüzar münasibətlərdə qısqanclıq - Bu cür qısqanclıq dostlar arasında ən populyar insan olmaq istəyinə və işdə rəqabətli vəziyyətə səbəb olur. Bu cür qısqanclıqda sosial mühitdən bəyənmə və təqdir gözləməsi olur.

  Qısqanclığın müalicəsi
  Qısqanclıq insan münasibətlərində ən çox zərər verən problemlərdən biridir. Tərəfdaşlar arasında yaranan qısqanclıq problemləri münasibətlərdə problemlər yaradır və çox vaxt münasibətlərin sona çatmasına səbəb olur. Qısqanclıq hissini aradan qaldırmaq üçün bu hissin səbəbini öyrənmək lazımdır. Qısqanclığın müalicəsində mütəxəssislər əsasən insanın hisslərinin altında yatan düşüncə və ya hisslərə çatmağı hədəfləyirlər. Əgər qısqanclıq hissi insanın özünə inamsızlığından yaranırsa, diqqəti özünə inam probleminə yönəltmək lazımdır. Qısqanclıq həddindən artıq bağlılıqdan, sahib olmadığına sahib olmaq istəyindən və ya daha əvvəl yaşadığı bir hadisədən qaynaqlanırsa, bir mütəxəssisdən kömək istəməlidir. Qısqanclıq probleminin öhdəsindən gəlmək üçün peşəkar dəstək almaq çox vacibdir. Qısqanclıq müalicəsi prosesində insanın keçmiş travmalarından qaynaqlanan mənfi qavrayışlar tanınır. İnsana bu mənfi qavrayışların öhdəsindən gəlməyə kömək olunur. Patoloji qısqanclığı olan insanlar daim qısqanclıq hiss etdikləri üçün böyük psixoloji dağıntı yaşayırlar. Bu səbəblə yaşadıqları qeyri-sağlam ruh halı ilə həm özlərinə, həm də ətraflarına zərər verə biləcək potensiala sahibdirlər. Çünki həddindən artıq qısqanclığı olan insanlar beyinlərindəki kimyəvi maddələrdə pozulma yaşayırlar ki, bu da onların nəzarətsiz davranmasına səbəb ola bilər. Bu səbəblə həddindən artıq qısqanclığı olan insanların müalicə alması lazım olduğu düşünülür. Son dərəcə qısqanc pasiyentlərin müalicəsində ilk növbədə terapiya və dərmanlardan istifadə edilir. Patoloji qısqanclığın müalicəsində fluoksetin preparatı ilə yanaşı psixoterapiya ilə də uğurlu nəticələr əldə edilir. EMDR Terapiyası qısqanclıq hissinin aradan qaldırılmasında və müalicəsində təsirli və güclü üsullardan biridir. Lakin bəzi hallarda müalicə prosesinə maqnit şok üsulu da daxil edilir.