Oyun terapiyası nədir ?
      Bildiyimiz kimi oyun uşaqların həyatında vacib rol oynayır.Oyun terapiyası uşaqların təbii ifadə vasitəsi olan oyundan istifadə edərək, onların hisslərini sözlər yerinə oyuncaqlar vasitəsilə daha asan ifadə etmələrinə kömək edir.Mövzu uşaqlar olduqda, ən təbii və özlərini rahat ifadə edə bildikləri mühit oyunlardır. Oyun və oyuncaqlar vasitəsilə uşaqların ehtiyaclarını ifadə etmələrinə kömək edən xüsusi fəaliyyətə oyun terapiyası deyilir.Uşaqlar oyun zamanı yaşadıqlarının bir hissəsi olaraq davranışlarına təsir edən hirsliliklərini, qorxularını, kədərlərini yenidən yaradırlar. Oyun terapiyasının üstünlüyü uşaqların inkişaflarına uyğun terepevtik oyun yaratmaqdadır. Terapevt ilə uşağın qurduğu terapevtik münasibət isə uşaqların yaşadığı stressli, emosional təcrübəni əks etdirən oyunu yaratdıqlarında özlərini təhlükəsiz hiss etmələrinə imkan verən ən önəmli ünsürdür.
 Oyun terapiyası -əsasən uşaqlar üçün istifadə edilən terapiya formasıdır. Bunun səbəbi, uşaqların öz emosiyalarını idarə edə bilməməsi və ya valideynlərinə və ya digər böyüklərə problemlərini ifadə edə bilməməsidir.Uşaqlar tez-tez özlərini ifadə etmək və dünyanı gəzmək üçün oyundan istifadə edirlər.
      Oyun terapiyası oyundan istifadə əsasında uşaqlara və böyüklərə təsir göstərən psixoterapevtik üsuldur. Psixoterapiya vasitəsi kimi oyun 1920-ci illərin əvvəllərində istifadə olunmağa başladı (psikodrama metodu – oyun dramatizasiyaları C. Moreno tərəfindən təklif edilmişdir). İndi oyun sosial-psixoloji təlimdə, qrup psixoterapiyasında istifadə olunur və iştirakçılar arasında müxtəlif vəziyyətlərin oynanması da daxil olmaqla xüsusi məşqlərin icrasını əhatə edir. Beləliklə, qrup daxilində isti şəxsi münasibətlər yaranır, gərginlik, narahatlıq və digər insanların qorxusu aradan qalxır, iştirakçıların özünə hörməti və ünsiyyət bacarıqlarının səviyyəsi yüksəlir.Baxmayaraq ki, böyüklər üçün də istifadə edilə bilər. Adətən 3-12 yaş arası uşaqlar üçün istifadə olunur.  Oyun terapiyası psixi sağlamlıq vəziyyəti və ya davranış pozuntularının müalicəsi üçün faydalı ola bilər. O, həmçinin autizm və diqqə əksikliyi hiperaktivlik pozuntusu (DƏHP) kimi inkişaf fərqləri olanlar üçün dəstək vasitəsi ola bilər. Oyundan istifadə o deməkdir ki, uşaq özünü ifadə etmək üçün sözlərdən istifadə etmədən öz düşüncələrini və hisslərini yaradıcı və dinamik şəkildə araşdıra bilər. Oyun terapiyası seanslarında uşaqlar rəsm, su və gil, qum nimçəsi və miniatürlər, idarə olunan təsvirlər və istirahət üsulları, dram və kukla teatrı, şeir, hərəkət və musiqi kimi vasitələrdən istifadə edərək öz yaradıcılıqlarını araşdırır və özlərini ifadə edirlər. Problemlər haqqında danışmaq uşaqlar üçün çətin ola bilər. Uşağın necə hiss etdiyini və ya niyə belə davrandığını təsvir edəcək sözlər olmaya bilər. Uşaq çətin tapdığı şeyi dərk edə bilməyə bilər və ya soruşduqda kiməsə izah edə bilməz. Oyun terapiyası bunu oyun vasitəsilə etmək üçün təcrübə və vaxt təmin edir. Oyun terapiyası seansları uşağın sağlam və möhkəm münasibətləri inkişaf etdirmək və onları narahat edə biləcək travmatik təcrübələrə baxmayaraq işləmək bacarığını formalaşdırmaq məqsədi daşıyır.
  Oyun terapiyası yardımı ilə uşaqlar daxili dünyalarında mübarizə apardıqları emosional hadisələri bir yerə toplayan oyun yarada bilərlər. Bu təcrübələri uşaqlar, əsasən, şifahi olaraq bildirmirlər. Uşaq yaradacağı oyuna uyğun emosional problemlərini əks etdirən oyuncaqları seçir və oyununu yaradır. Bu, oyun irəlilədikcə inkişaf edir və problemlə bağlı anlama və rahatlıq yaranana qədər davam edir. Oyun terapiyası müddətində uşaq hadisələrlə əlaqədar dünyagörüşlərini, davranışlarını dəyişdirə və başqaları ilə əlaqələrindən həzz alacaq hala gəlir. Uşaq oyun zamanı xəyal qırıqlıqları yaşadıqları hadisələri yenidən yaratmaqla oyun zamanı bu təcrübələri dəyişdirmə fürsəti tapır və beləcə həm oyun təcrübələri, həm də həyatdakı münasibətlərindən zövq alır.Oyun terapiyasının müddəti uşaqların keçmiş və bu gün də yaşadıqları hadisələrlə əlaqədar çox müxtəlif amillərdən asılıdır. İki ən əhəmiyyətli faktor uşağın hansı inkişaf dövründə olduğu və hər hansı bir travma varsa bu travmanın baş verdiyi yaşdır. Ümumiyyətlə, yaşanan hadisədən sonra nə qədər tez terapiya aparılsa terapiya müddəti də o qədər qısa olur.

     Oyun terapiyasının köməkçi ola biləcəyi psixoloji problemlərdən bəziləri hansılardır?
•    PTSD (Post Travmatic Stress Disorder): Travma sonrası stress pozuntusu
•    Həyəcan-təşviş pozuntusu
•    Diqqət əskikliyi və hiperaktivlik (həddindən artıq hərəkətlilik)
•    Oxuma pozuntuları
•    Sosial içə qapanıqlılıq
•    Güvən əskikliyi / depressiya
•    Səbəbi aydın olmayan baş və qarın ağrıları
•    Boşanma sonrası adaptasiya problemləri
     Uşaqların daha yaxşı ünsiyyət qurmasını, özlərini sağlam şəkildə ifadə etməsini, problem həll etmə bacarıqlarını inkişaf etdirməsini, davranışlarını dəyişdirmə və uyğun strategiya modellərini və başqalarının keçirdiyi hissləri anlamaqda həssaslıq göstərmələrini öyrənməkdə kömək edir. Yəni, uşaqlara daha dərin duyğuları anlamağa, eşitdiklərini və gördüklərini hiss etməyə kömək edir, narahatlıqlarını azaldır.  
Oyunlar şəxsiyyətin inkişafına böyük təsir göstərir. Böyüklərin müasir psixokorreksiyasında oyunlar qruplu psixoterapiyada və sosial-psixoloji treninqlərdə xüsusi məşğələlər, tapşırıqlar şəklində aparılır, qrup iştirakçıları arasında yaxın münasibətlərin yaradılmasına köməklik edir, gərginliyi azaldır, ətraf mühitdə həyəcan və qorxunu aradan qaldırır, özünüqiymətləndirməni artırır, davranışın müxtəlif anlarında özünü yoxlamaq qabiliyyətini yüksəldir, sosial əhəmiyyətli nəticələrin qorxusunu aradan götürür.

  Oyun terapiyasına ehtiyac duyulan bir çox vəziyyət var. Başlıqlar altında ümumiləşdirmək; yuxu və yemək pozğunluqları, bacı-qardaşlara qarşı qısqanclıq, narahatlıq və obsesyon problemləri, erkən yaşda depressiya, qorxu vəziyyətləri, aqressiv davranışın davamlılığı, sui-istifadə psixozu, ölüm və ya boşanma prosesləri, hiperaktivlik, ağır xəstəlik, şiddətə məruz qalma nəticəsində yaranan travma, etibarsızlıq, sosial bacarıq pozuntusu  kimi mövzularda terapiya alaraq bu problemləri peşəkar şəkildə həll etməyi hədəfləyir.

     Oyun terapiyasının faydaları nələrdir?
Oyun terapiyasının uşaqlar üçün bir çox faydası var:
•    Emosional tənzimləmə: Oyun terapiyası uşaqlara duyğularını tənzimləməyi və özlərini sağlam şəkildə ifadə etməyi öyrənməyə kömək edə bilər.
•    Problem həll etmə bacarıqları: Oyun terapiyasında iştirak edərək, uşaqlar həyatlarının digər sahələrində tətbiq edə biləcəkləri problem həll etmə bacarıqlarını öyrənirlər.
•    Artan özünə inam: Oyun terapiyası uşağın özünü ifadə etməsi və dəstək alması üçün təhlükəsiz yer təmin etməklə, onun özünə hörmətini və özünə inamını artırmağa kömək edə bilər.
•    Təkmilləşdirilmiş ünsiyyət bacarıqları: Oyun terapiyası uşaqlara özlərini ifadə etmək və effektiv ünsiyyət qurmağı öyrənmək üçün təhlükəsiz yer təmin etməklə, ünsiyyət bacarıqlarını təkmilləşdirməyə kömək edə bilər.
•    Mübarizə strategiyalarının inkişafı: Oyun terapiyası uşaqlara həyatları boyu istifadə edə biləcəkləri sağlam mübarizə strategiyalarını inkişaf etdirməyə kömək edə bilər.
•    Simptomları aradan qaldırır: Oyun terapiyasının narahatlıq, depressiya və digər psixi sağlamlıq problemlərinin simptomlarını azaltmaqda təsirli olduğu göstərilmişdir.