“İlk gün sindromu” və ya “1-ci gün sindromu” işə, məktəbə və ya yeni bir fəaliyyətə başlayarkən hiss edilən gərginlik, narahatlıq və stressin psixoloji təsviridir. İnsanlar yeni bir mühitə və ya vəzifəyə uyğunlaşmağa çalışarkən qeyri-müəyyənlik, özünüqiymətləndirmə problemləri və sosial uyğunlaşma çətinlikləri ilə qarşılaşa bilərlər. Bu fenomen, xüsusilə yüksək gözləntilərin olduğu və fərdin öz bacarıqlarına dair qeyri-müəyyənlik hiss etdiyi vəziyyətlərdə daha güclü təzahür edir.
   İlk gün sindromunun psixoloji səbəbləri:
 İlk gün sindromunun formalaşmasının bir neçə əsas psixoloji səbəbi var:
  - Naməlumluq qorxusu (Fear of the Unknown)
 İnsan beyni qeyri-müəyyən vəziyyətləri təhdid kimi qəbul etməyə meyillidir. Yeni bir mühit və ya işə başlamazdan əvvəl hansı hadisələrin baş verəcəyini bilməmək, insanı psixoloji cəhətdən narahat edə bilər.
  - Perfeksionizm və Özgüvən problemi
 İlk günlərdə özünü sübut etməyə ehtiyac hiss edən fərdlər, yüksək gözləntilərə uyğun gəlmək üçün əlavə stress yaşayırlar. Perfeksionist insanlar bu vəziyyətdə daha çox çətinlik çəkir, çünki onlar ilk gündən etibarən ən yaxşı performansı göstərmək istəyirlər.
   - Sosial uyğunlaşma təzyiqi
 Yeni bir kollektivə daxil olmaq, xüsusilə də sosial təzyiqi yüksək olan mühitlərdə (məsələn, yeni iş yeri, universitet) insanın uyğunlaşma mexanizmlərini çətinləşdirə bilər. Digər insanların onu necə qəbul edəcəyi ilə bağlı narahatlıq, özünüqiymətləndirmə problemlərini artırır.
  - Keçmiş təcrübələrin təsiri
  Əvvəlki neqativ təcrübələr (məsələn, ilk iş yerində uğursuzluq, məktəbdə təzyiq) yeni başlanğıclara qarşı mənfi gözləntilər formalaşdıra bilər. Bu, insanın ilk günlərini daha çox stress və gərginlik içində keçirməsinə səbəb olur.
   İlk gün sindromunun psixoloji təsirləri:
 İlk gün sindromunun insan psixikasına və davranışlarına birbaşa təsiri var:
 - Stress və narahatlıq səviyyəsinin artması – Bədəndə kortizol hormonunun yüksəlməsi nəticəsində psixofizioloji narahatlıq yaranır.
 - Özgüvənin azalması – İnsan özünü digərləri ilə müqayisə etməyə başlayır və bu, özünəinamın azalmasına səbəb ola bilər.
 - Motivasiyanın düşməsi – Gərginlik və narahatlıq insanın diqqətini yayındırır və nəticədə performans aşağı düşə bilər.
 -Təcrid olunma hissi – İnsan özünü rahat hiss etmədiyi üçün sosial əlaqələr qurmaqda çətinlik çəkə bilər.
   İlk gün sindromunun öhdəsindən gəlmə yolları:
  İlk gün sindromunu idarə etmək və onun təsirini azaltmaq üçün aşağıdakı psixoloji yanaşmalardan istifadə etmək olar:
  Qəbul və Şəffaflıq
 İnsan ilk gün həyəcanının təbii bir hal olduğunu qəbul etməlidir. Hər kəsin yeni bir mühitə uyğunlaşmaq üçün vaxta ehtiyacı var. Özünü məcbur etmədən, adaptasiya müddətini olduğu kimi qəbul etmək stresi azalda bilər.
  Hazırlıq və Məlumatlandırma
 Yeni bir işə və ya fəaliyyətə başlamazdan əvvəl bu sahə və mühit haqqında əvvəlcədən məlumat toplamaq qeyri-müəyyənlik hissini azalda bilər. Məsələn, yeni iş yerində ilk gün necə keçəcək, kimlərlə ünsiyyətdə olmaq lazım olacaq – bunları bilmək insana daha çox nəzarət hissi verir.
  Kiçik gözləntilərlə başlamaq
  Perfeksionist yanaşmadan uzaqlaşaraq ilk günlərdə sadəcə öyrənməyə və uyğunlaşmağa fokuslanmaq daha rahat bir keçid təmin edə bilər. İnsan ilk gündən ən yaxşı performansı göstərməyə çalışmamalıdır.
  Pozitiv daxili dialoq
 Öz-özünə verdiyi mesajları nəzarətdə saxlamaq vacibdir. Məsələn, "Mən bacarmayacam" əvəzinə, "Bu, yeni bir başlanğıcdır, öyrənmək üçün buradayam" kimi pozitiv ifadələr seçmək daha faydalıdır.
  Rahatlama texnikalarından istifadə
  Dərin nəfəs alma, meditasiya, vizuallaşdırma kimi texnikalar ilk gün stressini azaltmaq üçün effektiv üsullardır.
  Sosial dəstəyi gücləndirmək
 İlk günlərdə ətrafdakılarla kiçik söhbətlər etmək və onlarla ünsiyyət qurmağa çalışmaq adaptasiyanı sürətləndirə bilər.