Psixoanalitik baxış

 Erosun Psixiyaya olan münasibəti sevginin ruha olan məhəbbətini təmsil edir. Sevgi ilə ruhun birləşməsindən doğulan uşağı ehtiras adlandırırlar. Afrodita "cinsəllik" , Eros " sevgi ", Psyche " ruh " simvoludur. Hekayədə cinsəlliyin sevgi ilə ruhun birləşməsinə müdaxilə etdiyi hissələri görürük. Seksuallığın vacib olmasına baxmayaraq, münasibətlərdə problemlər yarada biləcəyini göstərir. Erosun Psixiyanı görmədən birlikdə olmaları sevginin onu görmədən yaşana biləcəyini simvollaşdırır.Ona verilən vəd yerinə yetirilmədikdə, Eros Psixiyanı tərk edir, çünki güvən münasibətlərin əsasını təşkil edir.Hekayəyə baxdığımızda deyə bilərik ki, kahinlərin təsvir etdiyi insanlara işgəncə verən canavar fiquru bəlkə də Erosdur. Eros qızıl oxları ilə kimsə sevdirir, dəmir oxları ilə kiməsə nifrət etdirir. Bundan əlavə, Erosun bəzi rəsmlərdə qanadlı, gözü bağlı uşaq kimi təsvir olunduğunu görürük. Bu baxımdan sevginin hər an qanad alıb bizdən uçacağını söyləyə bilərik. Sevgi uşaq kimidir, bəzən onu mühakimə etmək mümkün olmur. Gözləri görmədiyi üçün yanlış insanları bir araya gətirməsi mümkündür.Psixoanalizdə insan davranışının iki instinkti var: ölüm və həyat. Yəni,"Tanatos və Eros". Bu nəzəriyyəyə görə, insanın hərəkətlərini nə Erosdan, nə də Tanatosdan ayrı təsəvvür etmək mümkün deyil. Z.Freydin struktur modelinə əsasən Eros “Super- eqo”, Psixiya “Eqo”, Tanatos “İd” anlayışı ilə əlaqələndirmək mümkündür. Psixiya  Tanatosu dinləyərək nəticələri gözə almır. Psixiya daim Super-eqo və Id arasında konfliktdə olur.Buna baxmayaraq, Tanatos və Eros ikisidə Psixiyaya sevgi münasibəti bəsləyir.Lakin onların sevgisi müsbət və mənfi anlamda təsir göstərir.

 Yunan mifologiyasına nəzər salsaq Eros sevgi tanrısı, Tanatos isə ölüm tanrısıdır, və onları bir-birinin əksidir. Eros və Tanatos hekayəsi Z.Freydi bir insanın instinktlərinin iki kateqoriyadan birinə aid olduğunu göstərən psixoloji nəzəriyyə yaratmağa ilhamlandırdı:

Eros kateqoriyası və ya Tanatos kateqoriyası.

Z. Freyd hesab edirdi ki, insanın instinktləri həyat və ya ölüm tərəfindən idarə olunur, bu nəzəriyyə bu gün də öyrənilir və nəzərdən keçirilir.

Eros kimdir?

 Eros Yunan sevgi tanrısıdır. O, qanadlı tanrıdır və Yunan tanrıçası Afrodita və Yunan tanrısı Aresin oğludur. Afrodita sevgi və gözəllik ilahəsi, Ares isə müharibə tanrısıdır. Bu, Erosu sevgi tanrısı kimi güclü edir. Eros, ox və yay ilə tanrıları ona aşiq etmək qabiliyyətinə malikdir. Eros gözəl, şəfqətli, sevgi və həyat doludur.Eros həyat instinktini təmsil edir. Həyat instinktləri ilə idarə olunan insanlar çox vaxt xoşbəxt, şəfqətli və sosial olurlar.Eros, qısqanc anası tərəfindən gözəl Psixiyanı yer üzündəki ən çirkin məxluqu sevməsinə görə tapşırıq aldı. Eros üçün kifayət qədər sadə bir iş idi, o, əvvəllər bir çox ruhun aşiq olmasına səbəb olmuşdu. O, Psixiyaya yaxınlaşıb onun həqiqətən gözəl olduğunu görəndə anasının xahişini yerinə yetirmir. Təsadüfən Eros oxla özünü vurur və Psixiyaya aşiq oldu. Beləliklə, onun Psixiya ilə sevgisi başladı, ondan Hedone və ya xoşbəxtlik adı ilə bir uşağı olur. Freydin psixoanalizindən istifadə edərək, sevgi və həzz gücünün simvolunun nə üçün xoşbəxtlik yaratdığını anlaya bilərik. Öz ruhuna aşiq olmaq, insanın psixoloji qüvvələri arasında harmoniya yaratmaqla əksər Freydin terapiyasının məqsədi idi. Erosa gəldikdə, Freyd və onun nəzəriyyəsi mükəmməl bir konsepsiya idi.

Tanatos kimdir?

 Tanatos  ölüm tanrısıdır. O, Yunan ilahəsi Niks və Yunan tanrısı Erebusun oğludur. Niks gecənin ilahəsidir, Erebus isə qaranlıq tanrısıdır. Bu, Tanatosu qaranlıq və mənfi obraz olmasına təsir edir. Tanatos şiddətli ölümlə əlaqələndirilir və bir-birini öldürmək istəyən tanrılar tərəfindən çağırılırdı. Tanatos tez-tez qəzəb, zorakılıq və təcavüz göstərirdi.

Xeyir-şər, Həyat-Ölüm, Eros Tanatosa qarşı

  Eros və Tanatos bir-birinin əksidir və Freydin hər birimizin içində olduğuna inandığı əks qütbləri əks edir. Freydə görə insanlar qərar verərkən instinktiv olaraq həyatı və ya ölümü seçəcəklər. Həyat instinktlərinə əsaslanan qərarlar Erosu təmsil edir. Bunlar zövq, cinsəllik, sevgi, nəsil və başqaları ilə yola getmək ehtiyacı ilə idarə olunan qərarlardır. Həyat instinktləri olan insanlar dünyaya müsbət enerji yayırlar və tez-tez sevgi, xoşbəxtlik və məhəbbət duyğularını nümayiş etdirirlər. Həyat instinktinin əksi ölüm instinktidir. Ölüm instinkti ölüm tanrısı Tanatos tərəfindən təmsil olunur.Ölüm instinktlərinə təcavüz, qəzəb və zorakılıq daxildir. Ölüm instinktləri həm adam öldürmə, həm də intiharla əlaqəli ola bilər. Ölüm instinktləri ilə idarə olunan biri özünə zərər verə bilər, riskli davranışlar göstərə və ya zorakılığa səbəb ola bilər. Hər ikisi insan davranışına eyni dərəcədə güclü təsir göstərir. İnsanın verdiyi qərarlar həyat instinkti və ya ölüm instinktdən qaynaqlanır.19-cu əsrin  sonlarında psixoanalitik nəzəriyyənin banisi Z. Freydə görə, fərd daxilində iki əsas hərəkətverici qüvvə var və onlar daim bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edir. Psixoanalizdə eros tərifi fərd daxilindəki qüvvədir və onları qədim yunan məhəbbət tanrısından əsinlənərək yaradır. Freyd üçün Eros anlayışı sevgi, yaradıcılıq və özündən razılıq aspektlərini ifadə edirdi.Freyd Eros və Tanatosun iki qüvvəsini həyatın qorunmasını dəstəkləmək kimi izah etdi. Bu qüvvələr yaşamaq, həzz almaq və ya çoxalmaq üçün insana sağlamlıq və təhlükəsizlik baxımından kömək edir. Məsələn, Eros üçün əsas xüsusiyyət, tez- tez qarşılaşdığımız ümidsizliyə və sərt həqiqətə qarşı durmaqdır. Bunun fərd daxilində təzahür edə biləcəyi bəzi yollar təbiətdə olmaq və ya münasibətləri inkişaf etdirmək kimi xoş hərəkətlərdir.Freydin Yunan tanrısını simvollaşdırmaq üçün istifadə etdiyi ikinci hərəkətverici qüvvədir. Freyd bir-biri ilə daimi ikilikdə olduğuna inanır və biz bu və ya digəri olmadan, əsas hərəkətverici qüvvələr olmadan sağ qala bilməyəcəyik.

Nəticə

 Eqo insanın “mən”-dir. Yəni, eqo ətraf aləmlə duyğu vasitəsilə əlaqə yaradan və “mən” kimi qəbul edilən insan şəxsiyyətinin bir hissəsidir. Eqo, İd və super eqo arasında vasitəçi kimi çıxış edir. Freydə görə İd-mizdə basdırdığımız duyğular, instiktiv meyllər, seksual və aqressiv meyllər yer alır. Super eqo isə, cəmiyyətdə insanın edə biləcəyi və ya etməli olduğu hərəkətlərə dair insanın təsəvvürüdür. Vicdan, utanc və.s. buraya aid edilir. 
  Həm arzularımız, istəklərimiz (id), həm də cəmiyyət, ətrafımızdakı insanlar (super eqo) bizi sevir. Lakin, Psixiya yəni, eqomuz digər ikisinin basqısına, sıxışdırmasına məruz qalır.Eros və Tanatos bir-birinin əksidir və Freydin hər birimizin içində olduğuna inandığı əks qütbləri əks edir. Freydə görə insanlar qərar verərkən instinktiv olaraq həyatı və ya ölümü seçəcəklər. Həyat instinktlərinə əsaslanan qərarlar Erosu təmsil edir. Bunlar zövq, cinsəllik, sevgi, nəsil və başqaları ilə yola getmək ehtiyacı ilə idarə olunan qərarlardır. Həyat  instinktləri olan insanlar dünyaya müsbət enerji yayırlar və tez-tez sevgi, xoşbəxtlik və məhəbbət duyğularını nümayiş etdirirlər. Həyat instinktinin əksi ölüm instinktidir. Ölüm instinkti ölüm tanrısı Thanatos tərəfindən təmsil olunur. Ölüm instinktlərinə təcavüz, qəzəb və zorakılıq daxildir. Ölüm instinktləri həm adam öldürmə, həm də intiharla əlaqəli ola bilər. Ölüm instinktləri ilə idarə olunan biri özünə zərər verə bilər, riskli davranışlar göstərə və ya zorakılığa səbəb ola bilər.Hər ikisi insan davranışına eyni dərəcədə güclü təsir göstərir. İnsanın verdiyi qərarlar həyat instinkti və ya ölüm instinktdən qaynaqlanır.Hər birimizin daxilində id və supereqonun ziddiyətin rast gələ bilərik. Mühüm olan öz impulsivliyini , İdimizi kontrol edə bilmək və supereqo ilə uzlaşdırmaqdır. Bu romantik hekayə bir çox sahələrdə həyatımızla iç-içədir. Psixologiya sözü də adını bu gənc və gözəl qızdan götürür. Onların evlənə bilmələri çoxumuz üçün qənaətbəxş sonluq oldu.