Bipolyar pozuntu (BP) - bu şəxsiyyətin emosional fonunda kəskin dəyişikliklərlə xarakterizə olunan bir psixi pozuntudur. BP, keçmişdə maniakal-depressiv pozuntu adlanırdı və bu, insanın ruh halında yüksəlmə (maniya) və düşmə (depressiya) dövrləri arasında gərgin dalğalanmaları əhatə edir. Bu dalğalanmalar çox vaxt insanın həyatına, işinə və münasibətlərinə ciddi təsir göstərir.
 BP iki əsas mərhələdən ibarətdir: manik və depresiv mərhələlər. Hər bir mərhələ özünəməxsus simptomlarla tanınır:
Manik Mərhələ: Bu dövr zamanı şəxslər adətən həddindən artıq enerjili, həyəcanlı və optimist olurlar. Onlar az yatmağa ehtiyac duyurlar, tez-tez danışırlar, fikirlər sürətlə dəyişir və onlar həddindən artıq aktivlik nümayiş etdirirlər. Bəzən bu həddindən artıq enerji nəticəsində məsuliyyətsiz qərarlar qəbul edilə bilər, məsələn, çoxlu pul xərcləmək və ya riskli davranışlar.
Depressiv Mərhələ: Bu dövr zamanı şəxslər əksinə, kədərli, ümidsiz və enerjisiz hiss edirlər. Onlar adətən çox yatırlar, maraqlarını itirirlər, özlərini günahkar və ya dəyərsiz hiss edirlər. Depressiv mərhələlər həmçinin intihar düşüncələri ilə müşayiət oluna bilər, bu səbəbdən bu dövr xüsusilə diqqətli müşahidə və terapiya tələb edir.
   Bipolyar pozuntunun növləri:
 1.Bipolyar l pozuntu
Ən azı bir maniya epizodu və depressiya epizodları ilə xarakterizə olunur. 
 2.Bipolyar ll pozuntu
Depressiya epizodları ilə yanaşı daha yüngül maniya forması olan hipomaniya epizodları ilə xarakterizə olunur. Hipomaniya maniyadan daha az şiddətlidir və adətən xəstənin funksionallığını tam itirməsinə səbəb olmur. 
 3.Siklotimiya
Daha yüngül, lakin uzunmüddətli simptomlarla xarakterizə olunur. Xəstəlik zamanı həm hipomaniya, həm də depressiyanın yüngül formaları müşahidə edilir.
 4.Digər spesifik olmayan bipolyar pozuntular
 Bipolyar simptomlar mövcuddur, lakin bu simptomlar tam olaraq yuxarıda qeyd edilən növlərə uyğun gəlmir.
    BP-nin Simptomları
  Manik Mərhələnin Simptomları:
• Həddindən artıq enerji və həyəcan: Şəxslər adi olaraq qarşılaşdıqlarından daha çox enerji hiss edirlər, bu da yatmağa az ehtiyac duyduqları anlamına gəlir.
• Artan özünəinam və böyük iddialar: Bu dövr zamanı insanlar öz qabiliyyətlərini aşırı dərəcədə yüksək qiymətləndirir və real olmayan hədəflər qoya bilərlər.
• Tez-tez və sürətli danışmaq: Danışıq tempi sürətlənir, fikirlər bir-birinin ardınca sıxılmış şəkildə ifadə olunur.
• Dağınıq düşüncə axını: Fikirlər arasında tez-tez atlayışlar olur, bu da məntiqi düşüncə qurmağı çətinləşdirir.
• Yuxusuzluq: Bəzən bir neçə gün az və ya heç yatmamaqla keçə bilər.
• Riskli davranışlar: Həddindən artıq pul xərcləmək, mübahisəli seksual münasibətlər və ya təhlükəli avtomobil sürmək kimi riskli fəaliyyətlər.
  Depresiv Mərhələnin Simptomları:
• Ümidsizlik və kədər hissi: Həyatın mənasını itirmiş kimi hiss edilir, bütün işlər və fəaliyyətlər mənasız görünür.
• Artan yorğunluq və enerji itkisi: Ən sadə günlük fəaliyyətləri belə yerinə yetirmək çətinləşir.
• Maraqların itirilməsi: Əvvəllər zövq aldığı fəaliyyətlərə qarşı maraq tamamilə itir.
• Yuxu problemləri: Çox yuxulamaq və ya yuxuya getməkdə çətinlik, yuxudan tez oyanma.
• Özünü günahkar və dəyərsiz hiss etmək: Özünü daimi olaraq tənqid edir və baş verənlərin hamısında özünü günahkar hiss edir.
• Konsentrasiya çətinlikləri: Diqqətini toplamaq və qərarlar qəbul etmək çətinləşir.
• Ölüm və intihar düşüncələri: Ölmək haqqında fikirlər və ya intihar planları.
  Siklotimik Mərhələnin Simptomları:
• Dəyişkən ruh halları: Maniya və depressiya arasında tez-tez və qeyri-sabit
keçidlər.
• Yüngül manik və depressiv simptomlar: Tam şiddətli maniya və depressiya epizodlarından daha az şiddətlidir, lakin davamlı olaraq rahatsız edir.
• Sosial və iş fəaliyyətində problemlər: Dəyişkən ruh halları şəxsi və peşəkar həyatda uyğunsuzluqlar yaradır.
  Bipolyar pozuntunun səbəbləri:
Bipolyar pozuntunun dəqiq səbəbləri tam məlum deyil, lakin onun inkişafına bir sıra faktorlar təsir edə bilər:
  1.Genetik faktorlar
  Bipolyar pozuntunun irsi meyilliliyi güclüdür.
  Ailədə bipolyar pozuntu və ya digər affektiv pozuntular olan şəxslərdə xəstəlik riski daha yüksəkdir.
  Əkizlər üzərində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, monoziqot (eyni) əkizlərdə xəstəliyin uyğunluq səviyyəsi diziqot (fərqli) əkizlərə nisbətən daha yüksəkdir.
  Xüsusi genetik markerlər müəyyən edilsə də, bipolyar pozuntu poligen xəstəlik hesab olunur, yəni bir çox genlərin birgə təsiri ilə yaranır.
 2.Bioloji faktorlar
 a) Neyrotransmitter balanssızlığı:
 Beyində serotonin, dopamin və norepinefrin kimi kimyəvi maddələrin (neyrotransmitterlərin) balanssızlığı bipolyar pozuntu ilə əlaqələndirilir.
 Maniya zamanı dopamin və norepinefrin səviyyəsinin artdığı, depressiya zamanı isə azaldığı düşünülür.
 b) Beyin strukturları və funksiyaları:
 Bipolyar pozuntu olan şəxslərin beynində müəyyən struktur və funksional dəyişikliklər müşahidə olunur.
Məsələn, amigdala, prefrontal korteks və hippokampus kimi sahələrdə dəyişikliklər emosiyaların tənzimlənməsi ilə əlaqələndirilir.
 Tədqiqatları göstərir ki, bipolyar xəstələrdə prefrontal korteksin fəaliyyətində azalma və limbik sistemdə hiperaktivlik mövcuddur.
 c) Hormonal disbalans:
   Stressə cavab olaraq aktivləşən hipotalamus-hipofiz-adrenal (HHA) oxunun funksional pozuntuları bipolyar pozuntu ilə əlaqələndirilir.
 3.Psixoloji və ətraf mühit faktorları
 a) Travmatik hadisələr:
 Uşaqlıq dövründə travmalar (fiziki, emosional və ya cinsi zorakılıq), valideyn itkisi və ya ciddi stres bipolyar pozuntunun inkişaf riskini artırır.
 b) Stressli həyat hadisələri:
 Mühüm həyat dəyişiklikləri (məsələn, evlilik, boşanma, iş itkisi) xəstəliyin ilk epizodunu və ya relapsını (təkrarlanmasını) tetik edə bilər.
 c) Maddə istifadəsi:
 Alkoqol və narkotik maddələrin istifadəsi xəstəliyin inkişafını sürətləndirə və simptomları ağırlaşdıra bilər.
  4.Epigenetik faktorlar
  Ətraf mühit faktorları genetik meyilliyi aktivləşdirə və ya dəyişdirə bilər.
  Epigenetik dəyişikliklər, yəni genlərin ifadəsini tənzimləyən mexanizmlər, bipolyar pozuntu ilə əlaqəli ola bilər.
 5.Biopsixososial model
Bipolyar pozuntunun yaranması çoxfaktorlu bir prosesdir. Biopsixososial modelə görə, genetik meyillilik və bioloji faktorlar xəstəliyin əsasını təşkil edir, lakin psixoloji və ətraf mühit faktorları xəstəliyin ortaya çıxmasını və epizodların tezliyini müəyyən edir.
Bu səbəbdən, bipolyar pozuntunun etiologiyasını tam anlamaq üçün bu faktorların birgə təsirini nəzərə almaq vacibdir.
Bipolyar pozuntu müalicəsi uzunmüddətli yanaşma tələb edir və adətən aşağıdakıları əhatə edir:
1.Dərman müalicəsi
2.Psixoterapiya:
• Koqnitiv-davranış terapiyası (KDT): Düşüncə və davranışları dəyişməyə kömək edir.
• Ailə terapiyası: Xəstənin ailəsinə dəstək və təhsil verir.
•Interpersonal terapiya: Münasibət problemlərini həll etməyə kömək edir.
3.Həyat tərzi dəyişiklikləri:
• Mütəmadi yuxu rejimi.
•Stressin idarə olunması.
• Fiziki aktivlik və sağlam qidalanma.