Tourette sindromu nədir?
 Tourette sindromu sadəcə olaraq qeyri-iradi tiklərlə xarakterizə olunan nevroloji xəstəlikdir. Təkrarlanan, ani və arzuolunmaz hərəkətlərə və tik adlanan səslərə səbəb olur ki, bunlara nəzarət edə bilmirsiniz. Bu tiklərə göz qırpma və çiyin çəkmə kimi motor tikləri və müxtəlif səslər çıxarmaq kimi təkrarlanan vokal tiklər daxildir. Tourette sindromu çox vaxt bakterial infeksiya, beyin kimyəvi maddələrinin mübadiləsində pozuntular və genetik faktorlar səbəbindən 5-9 yaşlarında başlayır və daha çox oğlanlarda rast gəlinir. Tourette sindromu genetik bir xəstəlikdir. Xəstəliyə səbəb olan gen dəyişikliyinin valideyndən uşağa keçdiyini və ya bu gen dəyişikliyinin ana bətnində baş verdiyini göstərir. Bundan əlavə, tourette sindromu olan xəstələrdə bəzi beyin bölgələrində dopaminlə əlaqəli neyron şəbəkələrində dəyişikliklər müşahidə edilmişdir.
 
  Tourette sindromunun simptomları hansılardır?
 Tourette sindromu olan insanlarda tik tələbindən əvvəl bir istək var. Bu həyəcanverici çağırışlar yalnız çağırış yaxınlaşan tiki həyata keçirdikdən sonra dayanır. Tourette sindromunun simptomları insandan insana dəyişir. Tourette sindromunda görülən ümumi motor tikləri göz qırpma, baş tərpətmə və üz hərəkətləri, səs tikləri isə boğaz təmizləmə və səs çıxarmadır.
 İlk simptomları baş və boyun nahiyəsində yaranan motor tikləri olan Tourette sindromunun simptomları aşağıdakılardır:
 - Ani, qısa və aralıqlı hərəkətlər və ya səslər
 - Göz qırpma
 - Üz buruşdurmaq
 - Çiyinlərini çəkmə
 - Öskürək
 - Boğazın təmizlənməsi
 - Başın və ya əzaların titrəməsi
- Sıçrama
 - Əşyalara və insanlara toxunma
 Tourette sindromunda görünən tiklər 2 növə bölünür. Bunlar motor və vokal tiklərdir:
 Motor tikləri: Motor tikləri bədənin hərəkətləridir. Motor tiklərə misal olaraq göz qırpmaq, çiyinləri çəkmək və ya baş və ya qolu silkələmək kimi hərəkətləri göstərmək olar.
 Vokal tiklər: Vokal tiklər insanın səsi ilə yaratdığı tiklərdir. Vokal tiklərə misal olaraq mırıldanmaq, boğazı təmizləmək, öskürmək və ya bir söz və ya ifadəni qışqırmaq daxildir.
 Tiklər təsirlənən əzələ qruplarına görə sadə tiklərə və mürəkkəb tiklərə bölünür.
Sadə tiklər: Tək əzələ qrupunun hərəkəti ilə yaranan tiklərə sadə tiklər deyilir. Gözlərini qıymaq və ya iyləmək sadə tiklərə misaldır.
Kompleks tiklər: Tiklər birdən çox əzələ qrupunu və ya bədən hissəsini əhatə edən bir sıra hərəkətlər kimi müşahidə edilən tiklərdir. Qolu çəkərkən başını silkələmək və sonra sıçrayış mürəkkəb tiklərə misaldır.

   Tourette sindromuna səbəb nədir?
 Tourette sindromunun səbəbi hələ də dəqiq məlum deyil. Tourette sindromunun beyində sinir impulslarını (neyrotransmitterlər), o cümlədən dopamin və serotonin ötürən kimyəvi maddələrin tənzimlənməməsi nəticəsində yarandığı düşünülür. Genetik meyllilik irsi xəstəlik olan tourette sindromunun səbəblərindən biri kimi görülürr
Tourette sindromunda ailə tarixi və cinsiyyət rol oynayır. Risk faktoru olan cinsin kişilərdə qadınlara nisbətən az qala 4 qat daha çox görülmə potensialı var. Ailədə genetik meylə görə tik pozuntusunun olması da tourette sindromunun yaranmasında rol oynayır.

   Tourette sindromu necə müalicə olunur?
Tourette sindromunun birbaşa müalicəsi olmasa da, tikləri idarə etməyə kömək edən müalicələr mövcuddur. Tourette Sindromlu bir çox insanda gündəlik həyatlarına müdaxilə etməyən tiklər var və buna görə də heç bir müalicəyə ehtiyac yoxdur. Ancaq tiklər insana və onun gündəlik həyatına zərər verəcək qədər şiddətlidirsə, istifadə edilə bilən dərmanlar və davranış müalicələri var. Tourette sindromunun müalicəsində uşağa və onun ailəsinə xəstəlik barədə məlumat vermək, uşağa necə davranmaq lazım olduğunu öyrətmək, davranış təklifləri vermək, tiklərin şiddətli olduğu və müalicəsində əhəmiyyətli çətinlik törətdiyi hallarda dərmanlardan istifadə etmək tövsiyə olunur.

 Yaxınlarında tourette sindromu olan insanlar necə hərəkət etməlidir?
 Aşağıda sadalanan tövsiyələrin tourette sindromu olan uşaqlar və yeniyetmələr üçün faydalı olduğu göstərilmişdir:
Fəaliyyətlə məşğul olmaq: Tədqiqatlar göstərir ki, uşaqlarda / yeniyetmələrdə tiklər hər hansı bir fəaliyyət və ya məşğuliyyətlə məşğul olduqda asanlaşır və daha az baş verir. Buna görə də idman, yazı və rəsm kimi yaradıcı fəaliyyətlər və hobbilər tövsiyə olunur.
Dəstək tapmaq: Tourette sindromu olan digər uşaqlar və ya ailələrlə görüş müxtəlif mübarizə üsullarını öyrənmək və simptomlarla mübarizədə tək olmadığınızı hiss etmək üçün yaxşı bir yol ola bilər.
Kömək əli uzatmaq: Tourette sindromunun öhdəsindən gəlməyə çalışan uşaqlar və gənclər digər gənclərin, xüsusilə də başqa problemləri olanların hiss və düşüncələrini daha yaxşı başa düşə bilirlər. Bu xüsusi həssaslıq könüllü iş üçün istifadə edilə bilər. Fərqli hiss edən başqalarına kömək etmək özünə inamı artıra və təklik və “başqalarından fərqli olmaq” hisslərini azalda bilər.